باید دید ماده ۱۳۳ قانون مدنی چگونه در طرح‌های شهرسازی و رویه‌های معمول در صدور پروانه ساختمان رعایت می‌شود؟ با نگاهی به چگونگی اجرای این ماده در عمل می‌فهمیم که احداث کدام پنجره ممنوع بوده است و کدامیک قانونی.
با مشاهده رویه‌های موجود متوجه می‌شویم که اگر بین خانه متقاضی و خانه مجاور معبری باشد، مثل اینکه دو خانه در دو طرف یک کوچه واقع شده باشند، در این صورت با درخواست احداث پنجره مشرف موافقت می‌شود.
از دیگر امتیازاتی که قانون به صاحب ملک مشرف می‌دهد در ماده ۱۳۳ قانون مدنی آمده است که بیان می‌کند مالک می‌تواند از دیوار اختصاصی خود روزنه یا شبکه باز کند. البته منظور از آنها منافذی است که برای استفاده از نور و هوا ایجاد می‌شود و با در و پنجره متفاوت است. در چنین مواردی منفعت دو نفر در تعارض با یکدیگر است .
از یک سو متقاضی احداث پنجره حق دارد که با احداث آن نور و هوای کافی برای آسایش زندگی خود و خانواده‌اش در اختیار داشته باشد، از سوی دیگر احداث این پنجره آسایش خانه همسایه روبه‌رو را بر هم می‌زند که باید در مقابل چشمان دیگران به زندگی خود ادامه دهد. قانونگذار کار سختی دارد و باید به گونه‌ای قانون وضع کند که منافع هر دو در نظر گرفته شود. به همین دلیل اگر چه گاهی حق را به متقاضی احداث پنجره می‌دهد، اما اگر پنجره مشرف متصل به فضای خانه همسایه باشد بدون آنکه کوچه، خیابان یا معبری بین آنها فاصله ایجاد کند، قانون حق را به همسایه می‌دهد که مانع از ایجاد مزاحمت برای محیط زندگی خود شود.
مقنن این قاعده را برای حمایت از افراد وضع کرده است اما ممکن است برخی تشخیص دهند که به چنین حمایتی نیاز ندارند و اجاره احداث پنجره را به همسایه بدهند. در این صورت نه تنها این مالک بلکه کسانی که بعد از او نیز در این خانه سکونت می‌کنند نمی‌توانند به این حقی که به وجود آمده است، اعتراض کنند و تقاضای خراب کردن آن پنجره را بکنند.

رویه‌هایی برای حل مشکل
راه دیگری نیز برای احداث پنجره وجود دارد. در این روش می‌توان حتی پنجره‌ای احداث کرد که مشرف به خانه همسایه باشد به شرط آنکه فاصله پنجره از کف اتاق ۱ متر و ۷۵ سانتیمتر باشد، معمولا چنین پنجره‌ای نظارت و دیدی به منزل روبه‌رو ندارد، بنابراین دیگر بحث بر هم زدن آسایش همسایگان بی‌معنی است. البته این روشی است که به مرور برای حل این مشکل به وجود آمده است و هیچ مبنا و اساس قانونی ندارد. اما اتخاذ آن به صورت روش عملی، هنگام تصویب نقشه‌های ساختمانی، موجب شد در طرح‌های شهرسازی که اخیرا به تصویب می‌رسد، به عنوان ضابطه شهرسازی و از بابت ضرورت رعایت حقوق همسایه‌ها، لحاظ شود.
هدف از وضع این مقررات آن است که احتمال دیده شدن خانه‌های مجاور از میان برود، بنابراین این روش نیز می‌توانست مقصود را برآورده کند، به همین دلیل در طرح‌های شهرسازی با اندکی تغییرات وارد شد. وجه مشترک این راه‌حل در همه جا این بود که از طریق روش‌هایی مانند نصب پنجره در ارتفاع بالاتر و استفاده از شیشه‌های کدر، جلو دیده شدن منازل مجاور و بر هم خوردن آسایش همسایه‌هایی مجاور گرفته شود.
بنابراین هیچ کسی حق ندارد از دیوار خانه خود به خانه همسایه، در باز کند اگر چه دیوار، ملک اختصاصی خودش باشد ولی می تواند از دیوار اختصاصی خود، روزنه یا شبکه باز کند و همسایه حق ندارد او را از این عمل منع کند. البته در این حالت می‌تواند جلوی شبکه و روزنه، دیوار بکشد یا پرده بیاویزد که مانع رویت شود.
پس اگر همسایه‌ای به ساخت طبقه دوم در ملک خود مبادرت کند به نحوی که این ساخت و ساز موجب دید از پنجره یا تراس طبقه دوم به خانه مجاور شود، این عمل با رعایت موازین و مقررات ساخت، منعی ندارد، اما همسایه مجاور می‌تواند جلوی پنجره را دیوار بکشد یا پرده آویزان کند.در پایان باید گفت: از مسایل حساسیت‌زا برای خانواده‌ها، عدم اشراف بر حریم خصوصی خانه و خانواده خود و دیگران است.
این مطلب که در احادیث هم نهی شده است، هرچند حکم آن با قاعده لاضرر و ماده ۱۳۲ قانون مدنی روشن است، ولی قانون گذار حکم آن را در ماده ۱۳۳ قانون مدنی به صورت ویژه دوباره بیان می‌دارد:
کسی نمی‌تواند از دیوار خانه خود به خانه همسایه در باز کند. اگرچه دیوار ملک مختص او باشد، لیکن می‌تواند از دیوار مختص خود روزنه یا شبکه باز کند و همسایه حق منع او را ندارد، ولی همسایه هم می‌تواند جلوی روزنه و شبکه دیوار بکشد یا پرده بیاویزد که مانع رویت شود. شاید شبهه ایجاد شود که چرا قانون به همسایه اجازه داده است که از دیوار خودش روزنه ایجاد کند. آیا این اشراف بر خانه همسایه نیست؟
در پاسخ باید گفت: اولاً نمی توان مالک را از تصرف در ملک خود منع کرد، ولی باید توجه داشت. او وقتی حق ایجاد روزنه یا شبکه بر دیوار خود دارد که یا برای دفع ضرر یا برطرف کردن نیاز ضروری باشد و یا این که کارش از نظر عرف مقبول باشد. پس در غیر این صورت، حق ایجاد روزنه یا شبکه را نیز ندارد.
از سوی دیگر، بخش آخر ماده یاد شده به صراحت بیان می دارد همسایه حق دارد حتی در صورت ایجاد روزنه و شبکه ـ که باید با ماده ۱۳۲ منطبق باشد ـ جلوی آن در ملک خود دیوار یا پرده ایجاد کند و مانع رویت و اشراف همسایه بر خانه خود شود.

تهیه شده در سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران

……………………………..

نکته :  جهت مشاهده کلیه فرمهای قضایی کلیک نمایید.

مشاوره رایگان قضایی

کلیه شهروندان ایرانی داخل وخارج ایران می توانند در طول شبانه روز(۲۴ ساعت) با شماره های ذیل جهت دریافت مشاوره قضایی رایگان اقدام نمایند.

۰۹۱۲۱۹۰۰۵۰۰ پاسخگوی تلفنی و  تلگرامی به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی